Prof. Dr. Hayati DURMAZ İ. Ü. İstanbul Tıp Fakültesi, Ortopedi ve Travmatoloji ABD

Sporcularda el, elbileği ve önkol yaralanmaları seyrek değildir. Özellikle bazı kontakt sporlarda el ve elbileğinde bu spor türüne özel yaralanmalarda görülür. Burada özellikle yaralanmaları futbolcular açısından ele almayı ve diğer spor türlerindeki özel yaralanmaları konu dışında bırakmayı düşündüm. Konuyu bu açıdan daha dar çerçevede ele almak futbolculardaki yaralanmaları daha sistematik gözden geçirmemizi sağlayacaktır. Konuyu sistematik olarak özetlemek için takip edeceğimiz sıra, önkoldan distale doğru kemik ve yumuşak doku yaralanmalarını sıra ile gözden geçirmek olacaktır. Bu arada bazı özel yaralanmaları daha geniş olarak ele alacağız.

Önkol Kırıkları:
Önkol kırıklarını basitçe üç grupta ele almak mümkündür.

• Distal uç kırıkları

• Diafiz kırıkları

• Kırıklı çıkıklardür.

Distal uç kırıkları:
Radius ve ulnanın distal uç kırıkları en sık görülen kırık şeklidir ve açık el üzerine düşme ile olur. Travmanın şekli ve şiddetine göre kırığın parçalı olması eklem yüzünü ilgilendirmesi açısından pek çok tipte kırık oluşur. Radius distal uç kırıkları Frykmann tarafından sınıflandırılmıştır. Frykmann sınıflaması yıllarca birçok merkezde kullanılmıştır. Fernandez oluş mekanizmasını dikkate alarak sınıflama ve tedavi prensiplerini ortaya koymuştur. 1990 yılında radius distal uç kırıkları ile ilgili bir konferans simpozyum düzenlenmiş ve yeni bir tedavi şeması ve üniversal bir sınıflama amaçlanmıştır. Radyolojik görünüm, instabilite ve yerine oturtulabilirlik esas alınarak yeni bir metodoloji önerilmiştir. İntraartiküler kırıklar mayo klinik tarafından tanımlanmış ve dört grupta sınıflanmıştır.
Görüldüğü gibi bu konu gerçekten çok karmaşıktır. Özellikle sporcularda radius alt uç kırıkları yüksek enerjili travmalarla oluşur. Mutlaka çok iyi değerlendirilmeli ve bu konu ile ilgili bir uzman tarafından konsülte edilmelidir.
Tedavi sonrası alçı çıkarıldıktan sonra rehabilitasyon süreci başlar. Rehabilitasyon tedavinin bir parçasıdır ve mutlak yapılmalıdır. Sporcularda bir müddet koruyucu splint kullanılması yararlıdır.
Spora geri dönüş süresine karar vermek için birçok faktör dikkate alınmalıdır. Kırığın tipi, iyileşme hızı, rehabilitasyon süreci, hastanın yaşı, sportif uğraşıdaki durumu bunlardan bazılarıdır. Futbolcularda yaklaşık 4 aylık bir süre göz önüne alınmalıdır.

Diafiz kırıkları:
Diafiz kırıkları ulna, radius kemiklerinin diafizlerinde oluşan kırıklardır. Transvers, oblik, spiral kırıklar olarak basitçe ele almak mümkündür. Birçok yazar tarafından sınıflama ve tedavi şekilleri bildirilmiştir. Sporcular için özel bir yaklaşım bildirilmemiştir. Hastanın yaşı, kırığın tipi, tedavi planlamasında en etkili faktörlerdir. Tedavi sırasında açıklanma, sinostoz gibi komplikasyonlardan mutlak kaçınılmalıdır.

Kırık-çıkıklar:
Ulnada diafiz kırığı ve dirsekte radius başı çıkığı Monteggia kırığı olarak adlandırılır. Monteggia kırığında acil olarak radius başının yerine getirilmesi şarttır. Bu genel anestezi altında kapalı olarak redüksiyon yapılabilir. Kapalı yöntemle başarılı olunamazsa açık olarak, cerrahi yöntemle redüksiyon sağlanmalıdır. Anatominin tam olarak yeniden oluşturulmasının fonksiyonel sonuç için gerekliliği akıldan çıkarılmamalıdır. Radius diafizinde kırık distal radio-ulnar eklemde çıkık Galeazzi kırığı olarak tanımlanır. Galeazzi kırığının sıklıkla atlandığı görülür. Radiusta kırık varsa distal radioulnar eklem mutlaka iyi değerlendirilmelidir. Distal radioulnar çıkığın atlanması fonksiyonel sonucu çok etkiler.
Monteggia ve Galeazzi kırıkları ile ilgili sınıflamalarda vardır, ancak konuyu çok karmaşık ve uzun hale getireceğinden burada ayrıntıya girilmeyecektir.

Distal radioulnar eklem yaralanmaları:
Distal radioulnar eklem el bileğinin fonksiyonel açıdan yeni tanınan çok önemli bir bölgesidir. Distalde radius ve ulna arasında birbirine iyi uyum sağlayan bir eklemleşme mevcuttur. Ulna distal ucu radiusun sigmoid çukuru içerisinde yer alır ve rotasyon hareketleri sırasında, radius ulna etrafında döner. Ulna distal ucunda yer alan styloid çıkıntıya yapışan dorsal radioulnar bağ ve ulnar radioulnar bağ bir üzengi gibi radius ve ulna arasındaki stabiliteyi sağlar. Bu üzenginin orta yerinde ulna distal ucu ile triquetrum arasındaki eklemde yer alan artiküler disk yer alır. Bu artiküler disk diz eklemindeki menisküsler gibidir. Bu sistemin bozulması elbileği fonksiyonlarında bozulmalara yol açar.
Aynen meniskus yaralanmaları gibi artiküler disk diğer adı ile Trianguler fibrokartilaj kompleks (TFCC) yaralanmaları özel bir önem arz eder. Bu bölgenin anatomisi ve fonksiyonları hakkında çok şey söylemek mümkündür. Örneğin Kleinman ve Graham son yıllarda distal radioulnar junction (DRUJ) da ulnanın volerine yapışan voler kapsüler ligamanların önemi, kontraktürlerindeki fonksiyon bozuklukları hakkında önemli tespitlerde bulunmuşlardır.
Litcman ve Collins DRUJ yaralanmalarını stabil, parsiyel stabil ve anstabil olarak üçe ayırmışlardır ve bunların alt grupları ile birlikte oldukça ayrıntılı bir sınıflamalarını yapmışlardır.
TFCC’nın tanınmasıyla ve elbileği artroskopisinin gelişmesi ile TFCC lezyonları Palmer tarafından artroskopik olarak tarif edilmiştir. Bugün TFCC lezyonlarının tedavisinde elbileği artroskopisi ile yapılan cerrahi girişimler çok başarılı sonuçlar vermektedir. Özellikle kalecilerde eskiden uzun süreli sakatlıklara yol açabilecek yaralanmalar bugün bu yöntemle daha kolay teşhis ve tedavi edilebilir. Palmer sınıflaması TFCC lezyonlarının teşhis ve tedavisinde kullanılmaktadır.
Elbileği ekleminde karpal kemikleri birbirine bağlayan bağlar ve kemikler arasındaki stabilite çok önemlidir. Bu stabilitede basitçe kemikler arasındaki ilişkinin bozulmasından tam çıkıklara kadar uzanan pek çok yaralanma şekli mevcuttur. Bunları uzun ve ayrı bir konu olarak ele almak en uygunudur kanaatindeyim. Bunlardan isim olarak bile bahsetmek konuyu çok karmaşık bir hale getirecektir.
El kırıkları kısaca metakarp kırıkları ve parmak kırıkları olarak ele alınabilir.
Bu kırıkların oluştuğu parmak kemikleri bir kaide olan uzun kemikleri benzer yapıdadır. Jupiter ve Browner bu kemiklerdeki kırıkları sınıflamışlardır.

	Lokalizasyon		Şekil		Deformite
	Kaide		Transvers		Açılanma
	Şaft		Oblik		Rotasyon
	Boyun		Spiral		Kısalma
	Baş		Kopma
	Birlikte yaralanmalar		Stabilite
	Deri		Stabil
	Tendon		Anstabil
	Bağ
	Sinir
	Damar

Bunlarda eklemi ilgilendiren kopma kırıkları özel bir önem arzeder. Parmak kırıklarının özel bir şekli olan mallet finger sporcularda sık görülür. Parmak kırıklarının tedavisinde modern yaklaşım her kırığı alçılamak yerine mümkün olan bütün kırıklarda ince tellerle stabil ve hemen hareket verilecek sistemleri oluşturmaktır.

Eldeki bağ lezyonları da önem taşır. Başparmak kaidesinin ligaman lezyonları önemlidir. Örneğin başparmak kaidesinin ulnar kollateral ligaman lezyonu Game keeper thumb (Kaleci parmağı) olarak adlandırılır. Topu tutma esnasında en çok kalecilerde olur. Tedavide enerjik davranılmazsa kalecinin elini kullanması ile ilgili sorunlar çıkar ve tedavi ameliyatladır.

Görüldüğü gibi çok çeşitli yaralanmaların yer aldığı bu konuyu özetlemeye çalıştık. Tabii ki atlanmış pek çok bilgi mevcuttur. Ancak biz sporcularda görülen yaralanmaları da futbol düzeyine kadar daraltarak konuyu özetleyebileceğimizi düşündük. Bu tür bir ayırım yapmak da aslında mümkün değildir. Bunun bu amaçla yapılmış iyi niyetli bir özet olduğu hatırlanmalıdır.